Osho
- Sáng tạo
Chương
4: Hành động trong hài hoà với tự nhiên
Sáng tạo chính
là trạng thái rất ngược đời của tâm thức và hiện hữu. Nó là hành động qua vô
hành động, nó là điều Lão Tử gọi vi vô vi. Nó cho phép điều gì đó xảy ra qua bạn.
Nó không phải là việc làm, nó là việc cho phép. Nó là việc trở thành lối đi để
cho cái toàn thể có thể chảy qua bạn. Nó đang trở thành cây tre hổng, chỉ là
cây tre hổng.
Và thế rồi lập
tức cái gì đó bắt đầu xảy ra, bởi vì ẩn đằng sau con người là Thượng đế. Cho
ngài một con đường nhỏ thôi, để đi tới qua bạn. Đó là sáng tạo - việc cho phép
Thượng đế xảy ra là sáng tạo. Sáng tạo là trạng thái tôn giáo.
Đó là lí do tại
sao tôi nói rằng nhà thơ còn gần Thượng đế hơn nhà thượng đế học nhiều, vũ công
thậm chí còn gần hơn. Triết gia là ở xa nhất, bởi vì bạn càng nghĩ nhiều, bức
tường bạn tạo ra giữa mình với cái toàn thể càng lớn hơn. Bạn càng nghĩ nhiều,
bạn càng hiện hữu nhiều hơn. Bản ngã không là gì ngoài tất cả những ý nghĩ đã
được tích luỹ lại trong quá khứ. Khi bạn không hiện hữu, Thượng đế hiện hữu. Đó
là sáng tạo.
Sáng tạo đơn giản
có nghĩa là bạn đang trong thảnh thơi toàn bộ. Nó không ngụ ý không hành động,
nó ngụ ý thảnh thơi - bởi vì từ thảnh thơi nhiều hành động sẽ được sinh ra.
Nhưng điều đó sẽ không phải là việc làm của bạn, bạn sẽ chỉ là phương tiện. Bài
ca sẽ bắt đầu tới qua bạn - bạn không phải là người tạo ra nó, nó tới từ cõi
bên kia. Nó bao giờ cũng tới từ cõi bên kia. Khi bạn tạo ra nó, nó chỉ là đồ tầm
thường, trần tục. Khi nó tới qua bạn, nó có cái đẹp siêu phàm, nó đem cái gì đó
của cái không biết trong nó.
Khi nhà thơ vĩ
đại Coleridge chết ông ấy đã để lại hàng nghìn bài thơ dang dở. Nhiều lần trong
đời mình ông ấy đã được mọi người hỏi, "Sao ông không hoàn thành những bài
thơ đó" - bởi vì vài bài thơ chỉ thiếu mỗi một hay hai dòng. "Sao ông
không hoàn thành chúng đi?"
Và ông ấy nói,
"Tôi không thể hoàn thành được. Tôi đã thử rồi, nhưng khi tôi hoàn thành
chúng, cái gì đó bị lỡ, cái gì đó đi sai. Dòng viết của tôi chẳng bao giờ nhập
vào sự hài hoà với cái đã tới qua tôi. Nó vẫn còn là khối chắn vấp váp, nó trở
thành tảng đá, nó cản trở luồng chảy. Cho nên tôi phải đợi. Bất kì ai đã từng
tuôn chảy qua tôi, bất kì khi nào người đó bắt đầu tuôn chảy và hoàn thành bài
thơ này thì nó sẽ được hoàn thành, không trước điều đó đâu."
Ông ấy đã hoàn
thành chỉ và bài thơ thôi. Nhưng những bài thơ đó có cái đẹp siêu phàm, có huy
hoàng huyền diệu vĩ đại. Điều đó bao giờ cũng như vậy: nhà thơ biến mất, thế
thì có sáng tạo. Thế thì ông ấy bị ám ảnh. Vâng, đó là chính là từ đấy, ông ấy
bị ám ảnh. Bị ám ảnh bởi Thượng đế là sáng tạo.
Simone de
Beauvoir đã nói, "Cuộc sống bận rộn cả trong việc duy trì nó và trong việc
vượt qua nó; nếu tất cả mọi điều nó làm chỉ là duy trì bản thân nó, thì việc sống
chỉ là không chết." Và người không có tính sáng tạo chỉ là không chết, có
thế thôi. Cuộc sống của người đó không có chiều sâu. Cuộc sống của người đó còn
chưa phải là cuộc sống mà chỉ là lời mở đầu; cuốn sách cuộc sống vẫn còn chưa bắt
đầu. Người đó được sinh ra, đúng, nhưng người đó không sống.
Khi bạn trở nên
có tính sáng tạo, khi bạn cho phép tính sáng tạo xảy ra qua bạn, khi bạn bắt đầu
hát lên bài ca không phải của riêng mình - điều bạn không thể kí vào được và bạn
không thể nói được, "Đó là của riêng tôi," bạn không thể đặt chữ kí của
mình lên nó được - thế thì cuộc sống chắp cánh, nó bùng lên. Trong sáng tạo có
sự vượt lên. Bằng không, nhiều nhất chúng ta có thể cứ kéo dài mãi bản thân
mình. Bạn tạo ra đứa trẻ - điều đó không phải là sáng tạo. Bạn sẽ chết và đứa
trẻ sẽ ở đây để duy trì cuộc sống. Nhưng duy trì cuộc sống là không đủ chừng
nào bạn còn chưa bắt đầu vượt qua bản thân mình - và việc vượt qua xảy ra chỉ
khi cái gì đó của cõi bên kia đi tới tiếp xúc với bạn.
Đó là điểm của
siêu việt - vượt lên. Và trong việc vượt lên, phép màu xảy ra: bạn không hiện hữu,
ấy vậy mà lần đầu tiên bạn lại hiện hữu.
Tinh hoa của
trí huệ là hành động trong hài hoà với tự nhiên. Đó là thông điệp của tất cả mọi
nhà huyền môn vĩ đại - Lão Tử, Phật, Bahauddin, Sosan, Sanai - hành động trong
hài hoà với tự nhiên. Con vật hành động một cách vô ý thức trong hài hoà với tự
nhiên. Con người phải hành động một cách có ý thức trong hài hoà với tự nhiên,
bởi vì con người có tâm thức. Con người có thể chọn không hành động trong hài
hoà, do đó mới có trách nhiệm lớn lao.
Con người có
trách nhiệm. Chỉ con người mới có trách nhiệm, đó là cái vĩ đại của con người.
Không con vật nào khác có trách nhiệm - nó đơn giản hành động trong hài hoà,
không có cách nào đi lạc lối. Con vật không thể đi lạc lối được; nó còn chưa có
khả năng đi lạc lối, còn chưa có tâm thức. Nó vận hành như bạn vận hành trong
giấc ngủ say.
Trong giấc ngủ
say bạn cũng rơi vào trong hài hoà với tự nhiên. Đó là lí do tại sao giấc ngủ
say lại làm khoẻ người thế, thảnh thơi thế. Chỉ vài phút ngủ say, và bạn lại
tươi tắn và trẻ trung và tất cả mọi bụi bặm bạn đã thu thập và tất cả mọi mệt mỏi
và chán chường đều biến mất. Bạn đã tiếp xúc với cội nguồn.
Nhưng đây là
cách thức loài vật tiếp xúc với cội nguồn; ngủ là cách thức loài vật tiếp xúc với
cội nguồn. Con vật theo chiều ngang, con người theo chiều đứng. Khi bạn muốn đi
vào trong giấc ngủ bạn phải rơi vào thế chiều ngang. Chỉ ở thế chiều ngang bạn
mới có thể rơi vào giấc ngủ - bạn không thể rơi vào giấc ngủ khi đang đứng, điều
đó sẽ rất khó khăn. Bạn phải đi lùi trở lại, lùi lại hàng triệu năm, cũng giống
như con vật. Bạn nằm theo chiều ngang, song song với đất; bỗng nhiên bạn bắt đầu
mất ý thức, bỗng nhiên bạn không còn có trách nhiệm nữa.
Chính bởi sự kiện
này mà Sigmund Freud đã chọn chiếc tràng kỉ cho bệnh nhân. Không phải là để làm
cho bệnh nhân được tiện nghi đâu, đó là một chiến lược đấy. Một khi bệnh nhân nằm
ngang, người đó bắt đầu không có trách nhiệm. Và chừng nào người đó còn chưa cảm
thấy được tự do nói mọi điều, người đó sẽ không nói những điều vô ý thức. Nếu
người đó vẫn còn có trách nhiệm và ở tư thế thẳng đứng, người đó sẽ tiếp tục
phán xét liệu có nên nói một điều hay không. Người đó sẽ kiểm duyệt. Khi người
đó nằm ngang trên tràng kỉ - và nhà phân tâm ẩn đằng sau, bạn không thể thấy
ông ấy được - bỗng nhiên người đó lại giống như con vật, người đó không có trách
nhiệm. Người đó bắt đầu lảm nhảm những điều mà người ấy sẽ không bao giờ nói
cho bất kì ai, cho người lạ. Người đó bắt đầu nói những điều nằm sâu trong vô
thức của mình; những điều vô thức đó bắt đầu trồi lên bề mặt. Đó là một chiến
lược, một chiến lược của Freud để làm cho bệnh nhân hoàn toàn bất lực như đứa
trẻ hay như con vật.
Một khi bạn
không cảm thấy trách nhiệm thì bạn trở thành tự nhiên. Và cách trị liệu tâm lí
đã có ích lớn lao; nó làm bạn thảnh thơi. Tất cả mọi điều bạn đã kìm nén đều trồi
ra, và sau khi trồi lên bề mặt nó bay hơi. Sau khi trải qua phân tâm bạn trở
nên ít bị nặng gánh, bạn trở nên tự nhiên hơn, bạn lại hài hoà hơn với tự nhiên
và với bản thân mình. Đó là ý nghĩa của việc được mạnh khoẻ.
Nhưng điều này
là lùi lại, là thoái lui. Nó đi về tầng ngầm. Còn có cách khác để vượt lên, và
đó là đi tới tầng thượng - không phải là cách thức của Sigmund Freud mà là cách
thức của Phật. Bạn có thể vượt lên trên bản thân mình bằng việc tiếp xúc có ý
thức với tự nhiên.
Và đó là tinh
hoa của trí huệ - hài hoà với tự nhiên, với nhịp điệu tự nhiên của vũ trụ. Và bất
kì khi nào bạn trong hài hoà với nhịp điệu tự nhiên của vũ trụ, bạn là nhà thơ,
bạn là hoạ sĩ, bạn là nhạc sĩ, bạn là vũ công.
Thử điều đó mà
xem. Đôi khi ngồi bên cạnh cây, rơi vào hoà đồng một cách có ý thức. Trở thành
một với tự nhiên; để các biên giới tan biến đi. Trở thành cây, trở thành cỏ, trở
thành gió - và bỗng nhiên bạn sẽ thấy, cái gì đó chưa bao giờ xảy ra với bạn
trước đây lại đang xảy ra. Mắt bạn trở nên đầy mầu sắc: cây cối xanh hơn chúng
đã từng thế, và hoa hồng còn hồng hơn, và mọi thứ đều dường như chói sáng. Và bỗng
nhiên bạn muốn hát lên bài ca, chẳng biết nó từ đâu tới. Chân bạn sẵn sàng để
nhảy múa; bạn có thể cảm thấy điệu vũ đang rậm rịch chạy bên trong mạch máu mình,
bạn có thể nghe thấy âm thanh của âm nhạc bên trong và bên ngoài.
Đây là trạng
thái của sáng tạo. Điều này có thể được gọi là phẩm chất cơ bản của nó - trong
hài hoà với tự nhiên, được hoà đồng với cuộc sống, với vũ trụ.
Lão Tử đã cho
nó một cái tên hay, vi vô vi, hành động qua vô hành động. Đó là sự ngược đời của
tính sáng tạo. Nếu bạn thấy một hoạ sĩ đang vẽ, chắc chắn người đó đang hoạt động,
hoạt động toàn toàn, hoạt động điên cuồng - người đó là tất cả hành động. Hay nếu
bạn thấy một vũ công đang múa, người đó là tất cả hành động. Nhưng vậy mà, sâu
bên dưới không có diễn viên, không có người làm; chỉ có im lặng. Do đó tôi nói
sáng tạo là trạng thái của sự ngược đời. Tất cả mọi trạng thái đẹp đều mang
tính ngược đời. Bạn đi càng cao hơn, bạn càng phải đi sâu hơn vào cái ngược đời
của thực tại. Hành động tối cao với thảnh thơi tối cao - trên bề mặt hành động
vĩ đại đang xảy ra, ở chiều sâu không gì xảy ra cả, hay chỉ cái không đang xảy
ra. Bình thản sáng tạo là hành động tối cao - mềm dẻo quí giá, đơn giản, tính tự
phát và tự do tuôn chảy từ chúng ta, hay đúng hơn qua chúng ta, khi bản ngã
riêng tư và nỗ lực có ý thức của bạn nhường bước cho quyền năng không phải của
riêng chúng.
Nhường bước cho
quyền năng không phải của riêng bạn, buông xuôi cho quyền năng bên ngoài bạn,
là sáng tạo. Thiền là sáng tạo. Và khi bản ngã biến mất, vết thương trong bạn
biến mất; bạn được chữa lành, bạn là toàn thể. Bản ngã là bệnh tật của bạn. Và
khi bản ngã biến mất bạn không còn ngủ nữa, bạn bắt đầu tuôn chảy. Bạn bắt đầu
tuôn chảy với luồng chảy mênh mông của sự tồn tại.
Norbert Weiner
đã nói, "Chúng ta không phải là chất liệu tồn tại mãi, nhưng các hình mẫu
cứ duy trì chúng, những xoáy nước trong dòng sông đang chảy." Thế thì bạn
không phải là bản ngã mà là sự kiện, hay quá trình các sự kiện. Thế thì bạn là
quá trình, không phải là vật. Tâm thức không phải là vật, nó là quá trình - và
chúng ta đã làm nó thành vật. Khoảnh khắc bạn gọi nó là "tôi" nó trở
thành vật - được định nghĩa, bị giới hạn, ngủ, tù đọng, và bạn bắt đầu chết.
Bản ngã là cái
chết của bạn, và cái chết của bản ngã là việc bắt đầu của cuộc sống thực của bạn.
Cuộc sống thực là sáng tạo.
Bạn không cần tới
bất kì trường học nào để học sáng tạo. Mọi điều bạn cần là đi vào bên trong và
giúp cho bản ngã tan biến. Đừng hỗ trợ nó, đừng cứ làm mạnh và nuôi dưỡng nó.
Và bất kì khi nào bản ngã không có, tất cả đều là chân lí, tất cả đều đẹp. Và
thế thì bất kì cái gì xảy ra cũng đều tốt.
Tôi không nói rằng
tất cả các bạn đều sẽ trở thành Picasso hay Shakespeares, tôi không nói điều
đó. Vài người trong các bạn sẽ trở thành hoạ sĩ, vài người trong các bạn sẽ
thành ca sĩ, vài người trong các bạn sẽ trở thành nhạc sĩ, vài người trong các
bạn sẽ trở thành vũ công - nhưng đó không phải là vấn đề. Mỗi người trong các bạn
sẽ trở nên có tính sáng tạo theo cách riêng của mình. Bạn có thể là người nấu bếp,
nhưng thế rồi vẫn có sự sáng tạo. Hay bạn có thể chỉ là người dọn dẹp, nhưng thế
rồi sẽ có sáng tạo.
Sẽ không có
chán chường. Bạn sẽ trở nên mang tính phát minh trong những điều nhỏ bé. Ngay cả
trong dọn dẹp cũng sẽ có một loại tôn thờ, lời cầu nguyện, cho nên bất kì điều
gì bạn làm đều sẽ có hương vị của sáng tạo. Và chúng ta không cần nhiều hoạ sĩ
- nếu tất cả đều biến thành hoạ sĩ, cuộc sống sẽ trở thành rất khó khăn. Chúng
ta không cần nhiều nhà thơ; chúng ta cần người làm vườn nữa, chúng ta cần nông
dân nữa, và chúng ta cần tất cả loại người. Nhưng từng người đều có thể có tính
sáng tạo. Nếu người đó mang tính thiền và vô ngã, thế thì Thượng đế bắt đầu
tuôn chảy qua người đó. Tương ứng với khả năng của người đó, tương ứng với tiềm
năng của người đó, Thượng đế bắt đầu lấy các hình dạng. Và thế thì tất cả đều tốt.
Bạn không cần
trở nên nổi tiếng. Người thực sự sáng tạo không bận tâm chút nào tới việc trở
nên nổi tiếng; không có nhu cầu. Người đó được hoàn thành vô cùng trong bất kì
việc gì người đó làm, người đó thoả mãn với bất kì điều gì người đó đang làm và
bất kì chỗ nào người đó đang ở, tới mức không có vấn đề ham muốn. Khi bạn có
tính sáng tạo, ham muốn biến mất. Khi bạn có tính sáng tạo, tham vọng biến mất.
Khi bạn có tính sáng tạo, bạn đã là cái bạn bao giờ cũng muốn là.
Xem tiếp Chương 5 – Quay về Mục lục
EmoticonEmoticon