Osho
- Nhận biết
Phần IV:
Thực nghiệm trong quan sát
Chương 16: Vipassana
Cách thức
của Phật là vipassana - vipassana nghĩa là chứng kiến. Và ông ấy đã tìm ra một
trong những phương cách vĩ đại nhất, phương cách quan sát hơi thở của bạn - chỉ
quan sát hơi thở của bạn. Việc thở là hiện tượng đơn giản và tự nhiên thế, và
nó có đó hai mươi bốn tiếng một ngày. Bạn không cần làm nỗ lực nào cả. Nếu bạn
nhẩm mật chú, thế thì bạn sẽ phải làm nỗ lực, bạn sẽ phải ép buộc bản thân
mình. Nếu bạn nói, "Ram, Ram, Ram," bạn sẽ phải liên tục làm căng bản
thân mình. Và bạn nhất định quên đi nhiều lần. Hơn nữa, từ Ram lại là cái gì đó
của tâm trí, và bất kì cái gì của tâm trí cũng không bao giờ có thể đưa bạn ra
ngoài tâm trí.
Phật đã
khám phá ra một góc độ hoàn toàn khác. Chỉ quan sát hơi thở của bạn thôi - hơi
thở đi vào, hơi thở đi ra.
Có bốn
điểm cần được quan sát. Ngồi im lặng, bắt đầu thấy hơi thở, cảm thấy hơi thở.
Hơi thở đi vào là điểm thứ nhất. Thế rồi một khoảnh khắc khi hơi thở ở trong,
nó dừng lại - nó là một khoảnh khắc nhỏ, trong một phần giây nó dừng lại; đó là
điểm thứ hai để quan sát. Thế rồi hơi thở quay chiều và đi ra; đây là điểm thứ
ba để quan sát. Thế rồi lần nữa, khi hơi thở hoàn toàn đi ra, trong một phần
giây nó dừng lại. Đó là điểm thứ tư để quan sát. Thế rồi hơi thở bắt đầu lại đi
vào... đây là chu kì thở. Nếu bạn có thể quan sát tất cả bốn điểm này, bạn sẽ
ngạc nhiên, kinh ngạc, vào phép mầu của quá trình đơn giản thế - bởi vì tâm trí
không tham gia vào.
Quan sát
không phải là tính chất của tâm trí; quan sát là tính chất của linh hồn, của
tâm thức. Quan sát không phải là quá trình tâm trí chút nào. Khi bạn quan sát,
tâm trí dừng lại, dừng hiện hữu. Vâng, lúc ban đầu nhiều lần bạn sẽ quên và tâm
trí sẽ tới và bắt đầu chơi trò chơi cũ của nó. Nhưng bất kì khi nào bạn nhớ
rằng bạn đã quên mất, không cần cảm thấy ăn năn, mặc cảm - quay lại quan sát, quay
đi quay lại việc quan sát hơi thở của mình. Dần dần, tâm trí ngày càng ít can
thiệp hơn.
Và khi
bạn có thể quan sát hơi thở của mình trong bốn mươi tám phút, liên tục, bạn sẽ
trở nên chứng ngộ. Bạn sẽ ngạc nhiên - chỉ bốn mươi tám phút thôi sao? Bởi vì bạn
sẽ nghĩ rằng điều đó chẳng khó gì mấy... chỉ bốn mươi tám phút thôi! Nó là rất
khó đấy. Bốn mươi tám giây và bạn sẽ rơi thành nạn nhân của tâm trí nhiều lần!
Thử nó với chiếc đồng hồ ở trước bạn mà xem; lúc ban đầu bạn không thể có tính
quan sát trong sáu mươi giây. Trong chỉ sáu mươi giây thôi, đó là một phút, bạn
sẽ rơi vào giấc ngủ nhiều lần. Bạn sẽ quên hết về quan sát - đồng hồ và việc
quan sát cả hai sẽ bị quên đi. Ý tưởng nào đó sẽ đem bạn đi xa, xa xôi; thế rồi
bỗng nhiên bạn sẽ nhận ra... bạn sẽ nhìn vào đồng hồ và mười giây đã trôi qua
rồi. Trong mười giây bạn đã không quan sát.
Nhưng dần
dần, dần dần - đó là cái mẹo; nó không phải là việc thực hành, nó là mẹo - dần
dần, dần dần bạn tiêm nhiễm nó. Bởi vì vài khoảnh khắc đó khi bạn mang tính
quan sát có sự đẹp đẽ trang nhã thế, có niềm vui vô cùng tới mức một khi bạn đã
nếm trải vài khoảnh khắc đó, bạn sẽ muốn quay lại nữa lặp đi lặp lại - không vì
động cơ nào khác, chỉ vì niềm vui cực kì, của việc hiện hữu ở đó, hiện diện với
hơi thở.
Nhớ lấy,
đó không phải là cùng quá trình như được thực hiện trong Yoga. Trong Yoga quá
trình này được gọi là pranayam; nó là quá trình hoàn toàn khác, thực tế chính
là cái đối lập với điều Phật gọi là vipassana. Trong pranayam bạn lấy hơi thở
sâu, bạn chất đầy ngực mình với ngày một nhiều không khí, ngày một nhiều ô xi;
thế rồi bạn làm trống rỗng ngực mình với các bô níc, toàn bộ nhất có thể được.
Đó là bài tập thể chất - tốt cho thân thể, nhưng nó chẳng liên quan gì
tớivipassana cả.
Trong
vipassana bạn không thay đổi nhịp độ hơi thở tự nhiên của mình. Bạn không lấy
hơi thở sâu, dài, bạn không thở ra theo bất kì cách nào khác hơn bạn vẫn thường
thở. Để nó là tuyệt đối thông thường và tự nhiên. Toàn thể tâm thức của bạn
phải ở vào một điểm, quan sát.
Và nếu
bạn có thể quan sát hơi thở của mình, thế thì bạn có thể bắt đầu quan sát những
điều khác nữa. Bước đi, bạn có thể quan sát rằng bạn đang bước, ăn bạn có thể
quan sát rằng bạn đang ăn. Và chung cuộc, cuối cùng, bạn có thể quan sát rằng
bạn đang ngủ. Cái ngày bạn có thể quan sát rằng bạn đang ngủ, bạn được chuyển
vào một thế giới khác. Thân thể cứ ngủ, và bên trong ngọn đèn cứ cháy sáng.
Việc quan sát của bạn vẫn còn không bị xáo động. Thế thì hai mươi bốn giờ một
ngày đều có dòng chảy ngầm của việc quan sát. Bạn cứ làm mọi thứ... với thế
giới bên ngoài chẳng cái gì đã thay đổi, nhưng với bạn mọi thứ đã thay đổi rồi.
Một Thiền
sư đang đi gánh nước giếng, và một người thành tâm, đã nghe nói về ông ấy và đã
du hành từ xa tới thăm ông ấy, hỏi, "Tôi có thể gặp ông vậy-và-vậy ở đâu,
thầy của tu viện này?" Ông ta nghĩ người này phải là người phục vụ, gánh
nước giếng - bạn không thể tìm được vị phật gánh nước giếng, bạn không thể tìm
vị phật đang lau sàn.
Thầy cười
và nói, "Ta là người ông tìm đây."
Người
thành tâm không thể nào tin được vào điều đó. "Tôi đã nghe nhiều về thầy,
nhưng tôi không thể quan niệm nổi thầy đang gánh nước giếng."
Thầy nói,
"Nhưng đó là điều ta thường làm trước khi ta trở nên chứng ngộ. Gánh nước
giếng, chẻ củi - đó là điều ta thường làm trước đây, và đó là điều ta tiếp tục
làm. Ta rất thiện nghệ trong hai việc này: gánh nước giếng và chẻ củi. Lại đây
với ta - việc tiếp của ta sẽ là chẻ củi, quan sát ta đi!"
"Nhưng
thế thì khác biệt là gì? Trước khi chứng ngộ thầy vẫn làm hai việc này, sau
chứng ngộ thầy đang làm cùng hai việc này - thế thì sự khác biệt là gì?"
Thầy cười
ngất. "Sự khác biệt là ở bên trong. Trước đây, ta đã làm mọi thứ trong
ngủ; bây giờ ta làm mọi thứ một cách có ý thức, đó là sự khác biệt. Hoạt động
thì vẫn như cũ, nhưng ta không còn như cũ nữa. Thế giới vẫn như cũ, nhưng ta
không còn như cũ. Và bởi vì ta không còn như cũ, với ta thế giới cũng không còn
như cũ."
Biến đổi
phải là cái bên trong. Đây mới là từ bỏ thực: thế giới cũ mất rồi bởi vì con
người cũ mất rồi.
Xem tiếp Chương 17 - Quay về Mục lục